ഭാഗം 4- "അവശര്‍ ഭൂമിയുടെ അവകാശികളായിത്തീരുകയും ചെയ്യും"
നീമ, ഗൊഢ (ബീഹാര്‍) - പൊടി കൊണ്ട്‌ വലഞ്ഞിരിക്കുകയാണ്‌ നീമ എന്ന ഗ്രാമം. എല്ലാവരുടെയും കണ്ണിലും മൂക്കിലുമൊക്കെ പൊടി കുമിഞ്ഞുകൂടുകയാണ്‌. വെള്ളത്തിലും, പാകം ചെയ്യുന്ന ഭക്ഷണപദാര്‍ത്ഥങ്ങളിലും, ഉണക്കാനിടുന്ന വസ്ത്രങ്ങളുടെ അകത്തും പുറത്തും ഒക്കെ. സാന്താള്‍ ഗോത്രക്കാരുടെ പൊതുവെ വൃത്തിയുള്ള വീടുകള്‍ക്കുമുകളില്‍ അവ കനത്ത അടരുകളായി കുമിഞ്ഞുകൂടുന്നു.
നീമയുടെ നാലു ഭാഗത്തുമായി പടര്‍ന്നുകിടക്കുകയാണ്‌, ഏഷ്യയിലെതന്നെ ഏറ്റവും വലിയ തുറസ്സായ ഏകമുഖ ഖനി സംരംഭം.ഈസ്റ്റേണ്‍ കോള്‍ഫീല്‍ഡ്സ് ലിമിറ്റഡിന്റെ (Eastern Coal Fields Limited-ECL)ലാല്‍മട്ടിയയിലെ രാജ്‌മഹള്‍ കല്‍ക്കരി ഖനന പദ്ധതി(Rajmahal Coal Mining Project)യാണിത്‌. ദിവസത്തില്‍ 11,000 ടണ്‍ കല്‍ക്കരി പുറന്തള്ളിക്കൊണ്ട്‌, ഗ്രാമത്തിന്റെ കിഴക്കുഭാഗത്ത്‌ ഖനി സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു. പടിഞ്ഞാറ്‌ ഫാക്ടറി. പദ്ധതിയുടെ പ്രധാന പണിശാലയും കലവറയുമാണ്‌ തെക്കേഭാഗത്ത്‌. വടക്ക്‌, അക്ഷരാര്‍ത്ഥത്തിലൊരു കൃത്രിമ മലനിരയും. 120 ടണ്ണും, 170 ടണ്ണും ഭാരം ചുമക്കുന്ന യന്ത്രങ്ങള്‍ ഭൂമിയുടെ 'അധികഭാരം' കൊണ്ടുവന്നു തള്ളുന്നത്‌ ഇവിടെയാണ്‌. അടിയിലുള്ള കല്‍ക്കരി നിക്ഷേപത്തിലേക്കെത്താന്‍ വേണ്ടി ഭൂമിയുടെ മുകള്‍വശം തുരക്കുമ്പോള്‍ പുറന്തള്ളപ്പെടുന്ന മണ്ണിനെയാണ്‌ ഈ 'അധികഭാരം' എന്നു വിളിക്കുന്നത്‌.
രാജ്‌മഹള്‍ കുന്നുകളിലേക്ക്‌ നീളുന്ന ഈ ഭീമാകാരമായ കൂനകള്‍, ഗ്രാമത്തിന്‌ ഒരു പ്രത്യേക പശ്ചാത്തലമൊരുക്കുന്നുണ്ട്‌. ചെളി നിറഞ്ഞ വഴിയോരങ്ങളില്‍ മനോഹരമായ വീടുകള്‍ കാണാം. ഇവ, സന്താള്‍ വാസ്തുനിര്‍മ്മിതിയുടെ ഉത്തമോദാഹരണങ്ങളാണ്‌. പരമ്പരാഗത വസ്തുക്കളും ചെളിയുംകൊണ്ട്‌ നിര്‍മ്മിച്ച വീടുകളാണ്‌ സന്താള്‍ ഗോത്രക്കാരുടേത്‌. നീമയില്‍ മാത്രം 4000-ലധികം ആളുകളുണ്ടെന്ന് കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. മൂന്നിലൊന്ന് സന്താളുകളാണ്‌. ബാക്കി മുസ്ലീമുകളും.
പൊടിയില്‍ മുങ്ങിക്കുളിച്ചവയാണെങ്കിലും ചില വീടുകള്‍ കാണാന്‍ വളരെ ഭംഗിയുള്ളവയാണ്‌. ചൂടിനെ പ്രതിരോധിക്കാന്‍ പറ്റിയ വീടുകള്‍ നിര്‍മ്മിക്കാന്‍ സന്താളുകള്‍ക്കറിയാം. വീടിനു പുറത്തെ കാലാവസ്ഥ അസഹനീയമാകുമ്പോഴും,മുപ്പതിഞ്ചു ഘനത്തില്‍ നിര്‍മ്മിച്ച ചുമരുകള്‍ വീടിന്റെ ഉള്‍ഭാഗത്തെ സമര്‍ത്ഥമായി ശീതീകരിക്കുന്നു. നമ്മുടെ നാഗരിക വാസ്തുവിദ്യക്കാര്‍ക്ക്‌ അവരില്‍ നിന്ന് പലതും പഠിക്കാനുണ്ട്‌. എന്റെ താത്‌പ്പര്യത്തെ കൗതകത്തോടെയാണ്‌ ബാംബിഹരി എന്ന ഗോത്രക്കാരന്‍ വീക്ഷിച്ചത്‌. "ചിത്രങ്ങള്‍ എടുത്തോളൂ. ഞങ്ങള്‍ക്കും വേണ്ടിവരും ഈ ചിത്രങ്ങള്‍. ഈ വീടുകളൊക്കെ അടുത്തുതന്നെ പോകാനുള്ളവയാണ്‌". അയാള്‍ പറഞ്ഞു.
ശപിക്കപ്പെട്ട ഗ്രാമമാണെന്ന് ബോദ്ധ്യമുണ്ടായിരുന്നു നീമക്ക്‌.
ഈ കല്‍ക്കരി പദ്ധതി 18 ഗ്രാമങ്ങളെയാണ്‌ ബാധിച്ചിരിക്കുന്നത്‌. പന്ത്രണ്ടെണ്ണം ഖനിയുടെ അതിര്‍ത്തിയില്‍ തന്നെയാണ്. നീമ, ഹിജുകിത, ഘടി സിമ്ര എന്നീ ഗ്രാമങ്ങള്‍ക്കാണ്‌ ഏറെയും ദുരിതമനുഭവിക്കേണ്ടിവരിക. ഇവയില്‍ ഏറ്റവും വലുതാണ്‌ നീമ. മഴക്കാലത്ത്‌ ഈ ഗ്രാമങ്ങളിലേക്കെത്തിപ്പെടുകയെന്നത്‌, ഏറെ ദുര്‍ഘടം പിടിച്ച പണിയാണ്‌. കല്‍ക്കരിപ്പൊടിയും, മാലിന്യങ്ങളും, ചെളിയും, വിസര്‍ജ്ജ്യവസ്തുക്കളുമൊക്കെ കൂടിക്കുഴഞ്ഞു കിടക്കുന്ന ഒരു വലിയ പ്രദേശം. ഗോഢയിലെ ഖനനങ്ങളില്‍നിന്നുള്ള അവശിഷ്ടങ്ങളാണ്‌ പലയിടത്തും കുന്നുകൂടി കിടക്കുന്നത്‌.
പക്ഷേ, കുടിയൊഴിപ്പിക്കപ്പെടുന്നതിനെതിരെ അവസാന നിമിഷംവരെ ചെറുത്തുനില്‍ക്കുന്നവരുടെ കഥയൊന്നുമല്ല നീമയുടേത്‌. പദ്ധതിക്കുവേണ്ടി സ്ഥലമൊഴിഞ്ഞതിനു പകരമായി ലഭിച്ച തൊഴിലവസരവും വാങ്ങി കഴിയുന്നവരാണ്‌ ഭൂരിഭാഗവും. പലരും സ്ഥലമൊഴിഞ്ഞുപോവാന്‍ തയാറായിക്കഴിഞ്ഞു. "ജീവിതകാലം മുഴുവനും ഇതും ശ്വസിച്ച്‌ കഴിയാനാകുമെന്ന് വിചാരിക്കുന്നുണ്ടോ നിങ്ങള്‍?", ഗ്രാമത്തിലെ താമസക്കാരനും, ഖനി തൊഴിലാളിയുമായ ജയ്‌നാരായണ്‍ സിംഗ്‌ ചോദിക്കുന്നു.
തങ്ങള്‍ക്കും മറ്റു പ്രദേശവാസികള്‍ക്കും ഗുണകരമാകേണ്ടിയിരുന്ന ഒരു പദ്ധതി അട്ടിമറിക്കപ്പെട്ടുവെന്നാണ്‌ ഗ്രാമവസികള്‍ വിശ്വസിക്കുന്നത്‌. തൊഴിലിനു പകരമായി അവര്‍ നൂറ്‌ ഏക്കര്‍ ഭൂമി സര്‍ക്കാരിനു നല്‍കി. പക്ഷേ പിന്നീട്‌ കേന്ദ്രസര്‍ക്കാര്‍ മാനദണ്ഡങ്ങള്‍ മാറ്റി. ആദ്യം പറഞ്ഞത്‌, ഒരു ഏക്കര്‍ ഭൂമി കൊടുക്കുന്ന കുടുംബത്തിലെ എല്ലാവര്‍ക്കും ജോലി കൊടുക്കുമെന്നായിരുന്നു. പിന്നീടത്‌, കുടുംബത്തിലെ ഏതെങ്കിലും ഒരാള്‍ക്ക്‌ ജോലി എന്നാക്കി മാറ്റി. പിന്നീട്‌ അതും ഗവണ്മെണ്ട്‌ തിരുത്തി. ഇപ്പോള്‍ സര്‍ക്കാര്‍ പറയുന്നത്‌, രണ്ട്‌ ഏക്കര്‍ ഭൂമി കൊടുക്കുന്ന ആളുകള്‍ക്ക്‌ തൊഴില്‍ കൊടുക്കാമെന്നാണ്‌.
നീമയിലെ പല താമസക്കാരും ഇതിനുമുന്‍പ്‌ ലാല്‍മട്ടിയയിലെ ഭൂഗര്‍ഭ ഖനികളില്‍(Underground-incline) ജോലി ചെയ്തിരുന്നവരായിരുന്നു. 1980-കളിലാണ്‌ തുറന്ന ഖനികളുടെ രീതി (Opencast)ആരംഭിച്ചത്‌. അതുകൊണ്ട്‌, ഈ തൊഴിലാളികളെ യാതൊരു ഉപാധികളുമില്ലാതെ സ്വാഭാവികമായിതന്നെ പുതിയ ഖനികളിലേക്ക്‌ ജോലിക്കെടുക്കേണ്ടതായിരുന്നു. അതുണ്ടായില്ല. ഭൂമിക്കു പകരം തൊഴില്‍ എന്ന ഈ ഏര്‍പ്പാട്‌ അതുകൊണ്ടുതന്നെ, ഇവരെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം, ഉള്ള ഭൂമികൂടി നഷ്ടപ്പെടുത്തുക എന്ന അവസ്ഥയായിരുന്നു. ഗ്രാമത്തിലെ മൊഹാലികള്‍ക്ക്‌ (പട്ടിക ജാതിക്കാരിലെ ഏറ്റവും താഴ്‌ന്ന വിഭാഗക്കാര്‍)ഇത് കനത്ത നാശമാണ്‌ വരുത്തുക. ഇക്കൂട്ടരില്‍ അധികവും ഭൂമിയില്ലാത്തവരും, ബാക്കിയുള്ളവര്‍, രണ്ടേക്കറിലും താഴെ മാത്രം ഭൂമിയുള്ളവരുമായിരുന്നു.
അവരില്‍ ചിലരുടെ വീടിനു കിട്ടാനിടയുള്ള നഷ്ടപരിഹാരം പരമാവധി 1500 രൂപയോ 2000-മോ മാത്രമാണ്‌. അതിന്റെ മൂന്നിരട്ടി വിലക്കുപോലും അവര്ക്ക് പുതിയ വീട്‌ ആ പ്രദേശത്തെവിടെയും നിര്‍മ്മിക്കാനാവുകയുമില്ല. വിചിത്രമെന്നു പറയട്ടെ,ഇതൊക്കെ നടക്കുന്നതോ, സന്താള്‍ പര്‍ഗാന ഡിവിഷന്റെ കീഴില്‍ വരുന്ന സ്ഥലത്തും. സ്ഥലം കൈമാറാനോ ദാനം ചെയ്യാനോ നിയമപ്രകാരം അനുവാദമില്ലാത്ത പ്രദേശമാണിത്‌. പക്ഷേ, ഇന്ത്യന്‍ പ്രസിഡന്റിന്റെ പ്രത്യേക അറിയിപ്പോടെ, കേന്ദ്ര ഗവണ്മെണ്ട്‌ 1980-കളില്‍ കല്‍ക്കരി ഏറ്റെടുക്കല്‍ നിയമം (Coal Bearing Act) വഴി ഈ സ്ഥലം ഏറ്റെടുത്തപ്പോള്‍ ഭൂമിയുടെ കൈവശാവകാശം മാറിമറിഞ്ഞു. പദ്ധതി തുടങ്ങിയപ്പോള്‍, നീമയിലെ ആളുകള്‍ക്ക്‌ അതിന്റെ വ്യാപ്തിയെക്കുറിച്ചോ, അനന്തരഫലത്തെക്കുറിച്ചോ ഒന്നും അറിവുണ്ടായിരുന്നില്ല. അറിഞ്ഞുതുടങ്ങിയത്‌, സ്ഥലം നഷ്ടപ്പെടാന്‍ തുടങ്ങിയപ്പോള്‍ മാത്രമായിരുന്നു. വളരെ വേഗതയിലും, ഇടവേളയില്ലാതെയുമായിരുന്നു ഭൂമിയേറ്റെടുക്കല്‍ നടപടികള്‍.
"അതിനു നല്ല മിടുക്കുണ്ടായിരുന്നു അവര്ക്ക്", ബാബാജി എന്ന ക്ഷുഭിതനായ ഒരു സന്താള്‍ യുവാവ്‌ പറഞ്ഞു. "ഞങ്ങള്‍ക്കാകട്ടെ വെള്ളവും വെളിച്ചവുമൊന്നുമില്ല, ഈ പൊടിയാണെങ്കില്‍, ഞങ്ങളുടെ ജീവിതം തന്നെ നാശമാക്കുകയും ചെയ്തു. അവര്ക്ക് ഞങ്ങളെ ഇവിടെനിന്ന് ഓടിക്കണം. എവിടേക്കാണ്‌ ഞങ്ങള്‍ പോകേണ്ടതെന്ന് അവര്‍ക്കുപോലും പറയാനാകുന്നില്ല." ടോര്‍ച്ചും മെഴുകുതിരിയുമായി മണിക്കൂറുകള്‍ ചിലവഴിച്ച്‌ രണ്ടു രാത്രികളിലായിട്ടാണ്‌ ഞങ്ങള്‍ ഗ്രാമവാസികളുമായുള്ള അഭിമുഖങ്ങള്‍ നടത്തിയത്‌. ഗ്രാമത്തില്‍ വൈദ്യുതിബന്ധം ഉണ്ടായിരുന്നുവെങ്കിലും, പ്രതിദിനം ലഭിക്കാറുണ്ടായിരുന്ന നാലു മണിക്കൂര്‍ വൈദ്യുതിപോലും ഗ്രാമത്തില്‍ അപ്പോള്‍ കിട്ടുന്നുണ്ടായിരുന്നില്ല. ഇ.സി.എല്‍ മാനേജ്‌മന്റ്‌ അത്‌ വിച്ഛേദിച്ചിരുന്നു. പദ്ധതിയിലെ ഒരു ഉദ്യോഗസ്ഥന്‍ പറഞ്ഞത്‌,"ഞങ്ങളുടെ വൈദ്യുതി മോഷ്ടിച്ചതിനുള്ള ശിക്ഷയാണ്‌" അതെന്നായിരുന്നു.
നീമ ഗ്രാമത്തെ ഒഴിപ്പിച്ച്‌, ബാറ സിമ്രപോലെത്തന്നെ അതിനെ വേണ്ടുംവണ്ണം പുനരധിവസിപ്പിക്കുമെന്ന് രാജ്‌മഹല്‍ ഈസ്റ്റേണ്‍ കോള്‍ഫീല്‍ഡ്‌ ലിമിറ്റഡിന്റെ (ഇ.സി.എല്‍) ചീഫ്‌ ജനറല്‍ മാനേജര്‍ അര്‍.സി.ശര്‍മ്മ പറഞ്ഞു. പുനരധിവാസ ശ്രമങ്ങള്‍ ഗൗരവമായി നടക്കുന്ന ഒരു ഗ്രാമമാണ്‌ ബാറ സിമ്ര. പക്ഷേ എന്തുകൊണ്ടാണ്‌ ബാറ സിമ്രക്ക്‌ ഈ ഭാഗ്യം കൈവന്നതെന്നതിനെക്കുറിച്ചും ഗ്രാമവാസികള്‍ക്ക്‌ വ്യക്തമായ ധാരണയുണ്ട്‌. ഖനിയുടെ വികസന പദ്ധതികള്‍ക്ക്‌ വിഘാതമാകുന്ന തരത്തിലായിരുന്നു ആ ഗ്രാമത്തിന്റെ കിടപ്പ്‌. അതുകൊണ്ടായിരുന്നു ബാറ സിമ്രക്ക്‌ പ്രത്യേക പരിഗണന കിട്ടിയത്‌. മാനേജ്‌മെന്റിലെ ചിലര്‍ ഈ വസ്തുത ശരിവെക്കുകയും ചെയ്തു.
ബാറ സിമ്രയില്‍ തങ്ങള്‍ നടപ്പിലാക്കിയ കാര്യങ്ങള്‍ 'ഉയര്‍ത്തിക്കാട്ടുകയായിരുന്നു' ഇ.സി.എല്‍ മാനേജ്‌മെന്റിന്റെ ലക്ഷ്യം. അതിനെ പ്രകീര്‍ത്തിക്കുന്ന ഒരു വീഡിയോ കാസറ്റ്‌ പുറത്തിറക്കാനും അവര്‍ ഉദ്ദേശിക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു. പക്ഷെ ഇതുകൊണ്ടൊന്നും മറ്റുള്ള ഗ്രാമങ്ങളിലെ ആളുകളെ തെറ്റിദ്ധരിപ്പിക്കാന്‍ മാനേജ്‌മെന്റിന്‌ കഴിഞ്ഞില്ല. ബാറ സിമ്രക്ക്‌ ലഭിച്ച പ്രത്യേക പരിഗണന, രാഷ്ട്രീയ പ്രേരിതമാണെന്നും ഗ്രാമവാസികള്‍ക്കറിയാം. ആ ഗ്രാമത്തിലായിരുന്നു ഝാര്‍ഖണ്ടിലെ (ജെ.എം.എം) ഒരു വിഭാഗത്തിന്റെ പ്രാദേശിക നേതാവിന്റെ വീട്‌.
നേതാവും, അയാളുടെ സഹോദരനും വീടുകള്‍ നിര്‍മ്മിക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു ബാറ സിമ്രയില്‍. അതില്‍ സഹായിക്കാനായി, ചില എഞ്ചിനീയര്‍മാരേയും, ആര്‍ക്കിട്ടെക്ടുകളെയും ഇ.സി.എല്‍ മാനേജ്‌മന്റ്‌ സന്തോഷപൂര്‍വ്വം വിട്ടുകൊടുക്കുകയും ചെയ്തു. നേതാവിനെ കാണാന്‍ കഴിഞ്ഞില്ല. ഒരു 'ഝാര്‍ഖണ്ട്‌ ബന്ദ്‌' നടത്തിയതിനെത്തുടര്‍ന്ന്, സര്‍ക്കാര്‍തല അന്വേഷണം വന്ന സമയമായതുകൊണ്ട്‌ അയാള്‍ ഒളിവില്‍ പോയിരുന്നു. വീടുനിര്‍മ്മാണം പക്ഷെ, ഒരു തടസ്സവുമില്ലാതെ നടന്നിരുന്നു. ചില യൂണിയന്‍ നേതാക്കളും, ഇ.സി.എല്‍. മാനേജമെന്റും തമ്മിലുള്ള അവിഹിത ബന്ധം ഈ ഗ്രാമത്തില്‍ പ്രത്യക്ഷമായിതന്നെ ഞങ്ങള്‍ക്കു കാണാന്‍ കഴിഞ്ഞു.
"ഞങ്ങള്‍ക്കുവേണ്ടി എന്തെങ്കിലും നല്ല കാര്യം ചെയ്യണമെന്ന ഒരു ഉദ്ദേശ്യവും അവരുടെ ഭാഗത്തുനിന്നില്ല." മറ്റൊരു ഖനി തൊഴിലാളി പറഞ്ഞു. "ബാറ സിമ്രയെ മാറ്റിപ്പര്‍പ്പിച്ചതില്‍, പദ്ധതിയുടെ പരിഗണനകളാണ്‌ പ്രതിഫലിക്കുന്നത്‌. ഞങ്ങളോടുള്ള പരിഗണനയല്ല".
ആയിരക്കണക്കിനാളുകളുടെ ജീവിതത്തെയാണ്‌ എക്കാലത്തേക്കുമായി ഇവര്‍ മാറ്റിമറിക്കുന്നത്‌. ഇത്രയൊക്കെയായിട്ടും പുനരധിവാസത്തിനായുള്ള ഒരു ഡിപ്പാര്‍ട്ട്‌മെന്റെങ്കിലും സൃഷ്ടിക്കാന്‍ ഇ.സി.എല്ലിനു ഇതുവരെ കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല്ല. മറ്റു ഡിപ്പാര്‍ട്ടുമെന്റുകളില്‍ ആവശ്യത്തിലധികം ചുമതലകള്‍ വഹിക്കുന്ന ആളുകളെത്തന്നെയാണ്‌, പുനരധിവാസത്തിന്റെ കാര്യങ്ങള്‍ നോക്കാന്‍ കമ്പനി ഏര്‍പ്പാടുചെയ്തിട്ടുള്ളത്‌. പാര്‍ട്ട്‌-ടൈം വ്യവസ്ഥയില്‍. "ഇ.സി.എല്ലിന്റെ പ്രാഥമിക പരിഗണനയെയാണ്‌ ഇത് കാണിക്കുന്നത്‌" ഒരു പ്രാദേശിക തൊഴിലാളി നേതാവ്‌ പറഞ്ഞു.
നഷ്ടപരിഹാര തുക 1980-കളുടെ ആദ്യം കണക്കാക്കിയ അതേ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ്‌. ഏക്കറിന്‌ 3000 രൂപ മുതല്‍, ഏറിയാല്‍ 17,500 വരെ മാത്രം. ഒട്ടുമിക്ക ഭൂമിയെയും താഴ്‌ന്ന ഗണത്തിലാണ്‌ ഉള്‍പ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ളത്‌. പ്ലോട്ടുകളുടെ പണ്ടത്തെ വിലയുടെ അടിസ്ഥാനത്തില്‍. "ഞങ്ങള്‍ വിയര്‍പ്പൊഴുക്കി ഫലഭൂയിഷ്ഠമാക്കിയ ഭൂമിയാണിത്‌. അവര്‍ തരുന്ന വിലകൊണ്ട്‌, ഇപ്പോഴുള്ള ഭൂമിയുടെ പത്ത്‌ ശതമാനം സ്ഥലം പോലും എവിടെയും വാങ്ങാന്‍ കഴിയില്ല", മിസ്ത്രി മരന്ദായി പറഞ്ഞു. ഇപ്പോള്‍ ഇവിടെ ഏക്കറിന്‌ 52,000 രൂപയുണ്ട്‌.
ഈ ചെറിയ നഷ്ടപരിഹാരം പോലും എല്ലാവരിലേക്കും എത്തിയില്ലെന്ന് ഗ്രാമീണര്‍ പറഞ്ഞു. ഹിജുകിതയില്‍, ചിലര്‍ക്ക്‌, നഷ്ടപരിഹാരത്തുകയുടെ മൂന്നിലൊരു ഭാഗം മാത്രമേ ഇതുവരെയായി കിട്ടിയിട്ടുള്ളു.
സ്ഥലം ഏറ്റെടുത്തിട്ട്‌ പത്തു വര്‍ഷങ്ങള്‍ കഴിഞ്ഞതുകൊണ്ട്‌,ബാക്കി തുക പലിശസഹിതം വേണമെന്നാണ്‌ ഗ്രാമീണര്‍ ആവശ്യപ്പെടുന്നത്‌. ചില ഗ്രാമവാസികള്‍ ഇതുവരെയായിട്ടും ചെക്കുകള്‍ മേടിക്കാത്തതുകൊണ്ട്‌ അവയുടെ കാലാവധിയും കഴിഞ്ഞിരിക്കുന്നു.
സംഭവബഹുലമായിരുന്നു ഹിജുകിതയിലേക്കുള്ള എന്റെ സന്ദര്‍ശനം. ഖനിയില്‍ നടക്കുന്ന സ്ഫോടനങ്ങളുടെ ആഘാതംകൊണ്ട്‌ ഒരു മതിലും, രണ്ടു വാതിലുകളും തകര്‍ന്നു വീണിരുന്നു അന്നേ ദിവസം.
നീമയിലെ ആളുകള്‍ക്ക്‌ അനുഭവിക്കേണ്ടിവരുന്ന ദുരിതങ്ങളെ ശര്‍മ്മ നിഷേധിക്കുന്നില്ല. അവരുടെ അവസ്ഥ "കഷ്ടതകള്‍ നിറഞ്ഞതും, ഹൃദയഭേദകവുമാണെന്ന്" അയാള്‍ സമ്മതിക്കുന്നുമുണ്ട്‌. എന്നിട്ടും, ഇതുവരെയായിട്ടും അവര്ക്ക് സ്ഥലമൊഴിഞ്ഞുപോവാനുള്ള കടലാസ്സുകളൊന്നും കിട്ടിയിട്ടുമില്ല. "അവര്‍ ഞങ്ങളെയിട്ടു കളിപ്പിക്കുകയാണ്‌. ഇവിടെ താമസിക്കുന്നത്‌ അസാദ്ധ്യമാണെന്നുകണ്ട്‌ ഞങ്ങള്‍ സ്വമേധയാ ഒഴിഞ്ഞുപോകുമെന്നാണ്‌ അവര്‍ കരുതുന്നത്‌" ഒരു ഗ്രാമവാസി പറഞ്ഞു.
അതു പക്ഷേ, അത്ര എളുപ്പമുള്ള കാര്യമല്ല. ആളുകളെ ഒഴിപ്പിച്ചെടുക്കുന്ന മറ്റു പദ്ധതികളില്‍നിന്നു വ്യത്യസ്തമായി, ഇവിടെ, ആളുകള്‍ അപ്രത്യക്ഷരാവുന്നില്ല. അവര്‍ അടുത്ത ദിവസം തന്നെ ജോലിക്ക്‌ ഹാജരാവുന്ന അപൂര്‍വ്വ സ്ഥിതിവിശേഷമാണ്‌ ഇവിടെയുള്ളത്‌.
ഖനിതൊഴിലാളികളുടെയിടയിലെ ഒരു പ്രമുഖ ട്രേഡ്‌ യൂണിയന്‍ നേതാവായ രാം സ്വരൂപ്‌ പറഞ്ഞപോലെ, "എല്ലാവര്‍ക്കും ഒഴിഞ്ഞുപോകേണ്ടിവരുന്നു. ജോലി കിട്ടുന്നതാകട്ടെ ചിലര്‍ക്കു മാത്രവും. വീടുകളില്‍നിന്നു മാത്രമല്ല ഒഴിഞ്ഞുപോകേണ്ടിവരുന്നത്‌. അവരുടെ സംസ്ക്കാരത്തില്‍നിന്നും, ചരിത്രത്തില്‍നിന്നുകൂടിയാണ്‌". സന്താളുകളുടെ ജെഹെര്‍തന്‍ എന്ന പവിത്രവൃക്ഷവും, അവരുടെ ശ്മശാനവും മാലിന്യക്കൂമ്പാരങ്ങള്‍ക്കുള്ളില്‍ അപ്രത്യക്ഷമായപ്പോള്‍, രാം സ്വരൂപ്‌ പറഞ്ഞത്‌ സത്യമാണെന്നു തെളിഞ്ഞു. "പക്ഷേ, ഈ ഗ്രാമവാസികള്‍ക്കാര്‍ക്കും, ഇതുവരെ ഒരു ഔദ്യോഗികമായ അറിയിപ്പും കിട്ടിയിട്ടില്ല" രാം സ്വരൂപ്‌ പറഞ്ഞു. അയാളുടെ സംഘടന (United Coal Workers Union-AITUC യുടെ ഒരു സഹോദരസംഘടന) അതിന്റെ അംഗങ്ങള്‍ക്കുവേണ്ടി മാത്രം പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന ഒന്നല്ല. ദുരിതമനുഭവിക്കുന്ന, കുടിയൊഴിഞ്ഞുപോകുന്ന എല്ലാവര്‍ക്കും വേണ്ടിയാണ്‌ അവര്‍ പൊരുതുന്നത്‌. "പാവങ്ങളെ എന്തിനു പങ്കിട്ടെടുക്കണം?", അയാള്‍ ചോദിക്കുന്നു.
നീമ നേരിടുന്ന മറ്റു ചില പ്രശ്നങ്ങളുമുണ്ട്‌. ആരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങള്‍ വര്‍ദ്ധിക്കുമ്പോഴും, പത്തു കിലോമീറ്റര്‍ അകലെ സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ആശുപത്രിയിലേക്കുള്ള പോക്കുവരവ്‌ കൂടുതല്‍ ബുദ്ധിമുട്ടായിരിക്കുന്നു. ആ പ്രദേശത്ത്‌ സ്ഥാപിച്ചിരിക്കുന്ന കേന്ദ്ര വ്യവസായ സംരക്ഷണ സേനയുടെ (Central Industrial Security Force-CISF) പോസ്റ്റിലെ സൈനികരുടെ നിലപാട്‌ അവര്ക്ക് ഏറെ ബുദ്ധിമുട്ടുകളാണ്‌ സൃഷ്ടിക്കുന്നത്. കുറച്ചുമുന്‍പ്‌, വെള്ളം കൊണ്ടുവരാന്‍ പോയ സ്ത്രീകളെ അവര്‍ ഭയപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. ഞാന്‍ ആ സ്ത്രീകളോട് സംസാരിച്ചു. ഗ്രാമാതിര്‍ത്തിയില്‍ പ്രാഥമികകൃത്യം നിര്‍വ്വഹിക്കാന്‍ പോയ അബു താലിഫ് എന്നൊരാളെ സി.ഐ.എസ്‌.എഫ്‌.കാര്‍ മര്‍ദ്ദിക്കുകയും തൊഴിക്കുകയും ചെയ്തിരുന്നു. അബുവിനെയും ഞാന്‍ കണ്ടു. തന്റെ അനുഭവങ്ങള്‍ വിവരുക്കുമ്പോഴും അബു താലിഫ് ഭയന്നു വിറക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു.
പുനരധിവാസമെന്ന പ്രക്രിയക്ക്‌ അതിന്റേതായ ബുദ്ധിമുട്ടുകളുണ്ടെന്ന്, പ്രൊജക്റ്റ്‌സ്‌ ആന്‍ഡ്‌ പ്ലാനിംഗ്‌ വിഭാഗത്തിന്റെ മേധാവി എസ്‌.ഉപാദ്ധ്യായ സമ്മതിച്ചു. "സാമൂഹ്യമായ ഘടകം കണക്കാക്കപ്പെടെണ്ടതുണ്ട്‌. ഞങ്ങള്‍ ഇവര്‍ക്ക്‌ കൂടുതല്‍ നല്ല സൗകര്യങ്ങളും പ്രദേശങ്ങളുമൊക്കെ വാഗ്ദാനം ചെയ്തുവെങ്കിലും, ഒഴിഞ്ഞുപോകാന്‍ ഇവര്‍ മാനസികമായി തയ്യാറായിട്ടില്ല". എങ്ങിനെ തയ്യാറാകും? പദ്ധതി ഇവര്‍ക്കു നല്‍കിയ വാഗ്ദാനങ്ങളുടെ കഴിഞ്ഞകാല ചരിത്രം അത്രയൊന്നും ആശാവഹമായിരുന്നില്ല.
“ഈ പദ്ധതികൊണ്ട്‌ വരാന്‍ പോകുന്ന വലിയ നേട്ടങ്ങളെക്കുറിച്ച്‌ ഇവര്‍ കുറച്ചുകാലം മുന്‍പ്‌ ഞങ്ങളോട്‌ പറയുകയുണ്ടായി. ഇത് ഞങ്ങള്‍ക്കുവേണ്ടിയാണെന്നും, ഞങ്ങള്‍ പുരോഗമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണെന്നും മറ്റും. ഇന്ന്, പലര്‍ക്കും തൊഴിലില്ല. എല്ലാവര്‍ക്കും അവരുടെ ഭൂമി നഷ്ടപ്പെടുകയും ചെയ്തിരിക്കുന്നു. ഞങ്ങള്‍ക്കാകെയുള്ളത്‌, ഈ പൊടി മാത്രമാണ്‌. ഞങ്ങളുടെ വീടുകള്‍ നോക്കൂ. നീമയെ തരിപ്പണമാക്കിക്കഴിഞ്ഞാല്‍, ഇതുപോലെയുള്ള വീടുകള്‍ ഇവര്‍ ഞങ്ങള്‍ക്കുണ്ടാക്കി തരുമോ?" ബാംബിഹരി മുര്‍മു ചോദിക്കുന്നു.
മണ്ണില്‍ നിന്നു മണ്ണിലേക്ക്‌ എന്നത്, നീമയെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം, പ്രവചനസ്വഭാവമുള്ള, ഭീഷണമായ ഒരു ക്ലീഷേയായിരിക്കുന്നു ഇന്ന്.
പിന്‍കുറിപ്പ്‌
നീമയിലെ ഗ്രാമവാസികള്‍ അവരുടെ യുദ്ധത്തില്‍ ഭാഗികമായി വിജയിച്ചിരിക്കുന്നുവെന്നാണ്‌ ഏറ്റവും അവസാനമായി അറിയാന്‍ കഴിഞ്ഞത്‌. അര്‍ഹമായ നഷ്ടപരിഹാരത്തോടെ, മാന്യമായി പുനരധിവസിപ്പിക്കപ്പെടുമെന്ന ഉറപ്പ്‌ അവര്ക്ക് കിട്ടിയതായി അറിഞ്ഞു. ജീവിതം മെല്ലെ മെല്ലെ ദുഷ്ക്കരമാക്കി അവരെ പുകച്ചു പുറത്തു ചാടിക്കുക, അങ്ങിനെ, നഷ്ടപരിഹാര ബാദ്ധ്യതയില്‍ നിന്നു സമര്‍ത്ഥമായി തലയൂരുക എന്ന, ഇ.സി.എല്ലിന്റെ ഗൂഢോദ്ദേശ്യം പരാജയപ്പെട്ടു.
* ഖനികള്‍ രണ്ടു തരത്തിലുള്ളവയാണ്. ഒന്ന്, ഭൂമിയില്‍ നിന്നു താഴേക്കു ചെരിച്ചെടുക്കുന്ന (Underground-incline)ഖനികള്‍ . കുത്തനെയുള്ള ഭൂപ്രദേശങ്ങളില്‍ ഈ രീതിയാണ് അവലംബിക്കാറ്. മറ്റൊന്ന്, ക്വാറിയിലെപ്പോലെ വലിയ കുഴികളെടുത്തുകൊണ്ടുള്ള, തുറസ്സായ (Open-cast)ഖനികളും.
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
12 comments:
മണ്ണില്‍ നിന്നു മണ്ണിലേക്ക്‌ എന്നത്, നീമയെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം, പ്രവചനസ്വഭാവമുള്ള, ഭീഷണമായ ഒരു ക്ലീഷേയാണ്‌ ഇന്ന്.
അക്ഷരജാലകം.ബ്ലോഗ്സ്പോട്.കോം എന്ന പേരില്‍ ഞാന്‍ പുതിയ കോളം ആരംഭിക്കുകയാണ്. ബ്ലോഗ് സാഹിത്യത്തേയും അച്ചടി സാഹിത്യത്തേയും വിലയിരുത്തുന്ന പ്രതിവാര പംക്തിയാണ്. വായിക്കണം.
ആഗോള മലയാള സാഹിത്യത്തിന്‍റെ അവസ്ഥകളെ മുന്‍വിധികളില്ലാതെ പിന്തുടരാന്‍ ശ്രമിക്കും.
ഇതൊരു ടെസ്റ്റ് പ്ബ്ലിഷിംങാണ്.
എം.കെ.ഹരികുമാര്
രാജീവ്,
പുനരധിവാസത്തിന്റെ രീതികള്‍ ഇപ്പൊള്‍ മാറുന്നുണ്ട്. കേന്ദ്രസര്‍ക്കാറിന്റെ ഏറ്റവും പുതിയ നയം പുനരധിവാസത്തിന്റെ ചുമതല സ്വകാര്യ ഏജന്‍സികള്‍ക്കുകൂടി ഉത്തരവാദപ്പെട്ടത്തുന്നു. പ്രത്യേക സാമ്പത്തിക മേഖല (special economic zone, SEZ) പോലുള്ള infrastructure പ്രോജക്റ്റുകള്‍ ആണ് ഈ പോളിസിയില്‍ ഉള്‍പ്പെടുന്നതെങ്കിലും ഭാവിയില്‍ പൊതു സ്വകാര്യ മേഖലകളുടെ പങ്കാളിത്തത്തോടുള്ളതോ (PPP - public private partnership) പൂര്‍ണ്ണമായും സ്വകാര്യമേഖലയിലുള്ളതോ ആയ പ്രോജക്റ്റുകള്‍ ആയിരിക്കും വരാനിരിക്കുന്നത് എന്നത് വാസ്തവമായിരിക്കെ എല്ലാത്തരത്തിലുള്ള പുനരധിവാസവും ഈ നയത്തിനു കീഴില്‍ കൊണ്ടുവരും എന്നാണ് പ്രതീക്ഷിക്കപ്പെടുന്നത്.
സര്‍ക്കാര്‍ കൊടുക്കുന്നതിലും നല്ല വില ഭൂമിയ്ക്ക്(യാദാര്‍ത്യബോധത്തോടുകൂടിയത്) കൊടുക്കാ‍ന്‍ സ്വകര്യ സംരഭകര്‍ക്ക് സാധിക്കും എന്നത് ഇതിലെ പ്രധാന ആകര്‍ഷണമാണ്. സര്‍ക്കാറിനെക്കാളേറെ സ്വകാര്യ വ്യക്തികളും സ്താപനങ്ങളുമാണ് ഇത്തരം സംരംഭങ്ങളുടെ പ്രധാന ഗുണഭോക്താക്കള്‍ എന്നതാണ് ഇതിന്റെ പ്രധാന കാരണം.
പുനരധിവാസം, നിലത്തിന്റെ വില നിശ്ചയിക്കല്‍, കുടിയൊഴിക്കപ്പെടുന്നവര്‍ക്ക് തൊഴില്‍ തുടങ്ങിയ കാര്യങ്ങള്‍ നിയന്ത്രിക്കാന്‍ അതാത് പൊജ്ക്റ്റുകള്‍ക്ക് സര്‍ക്കാര്‍ നിയോഗിക്കുന്ന നിയന്ത്രണ സമിതികള്‍ നിലവിലുണ്ടാവും.
ഇപ്പറഞ്ഞതൊക്കെ കടലാസില്‍. പ്രായോഗികമായി എന്തു നടക്കും എന്നതു വേറെ വിഷയം.
പ്രശാന്ത്,
സായ്‌നാഥ് തന്റെ പുസ്തകത്തില്‍ സൂചിപ്പിച്ചിട്ടുള്ള ഒട്ടുമിക്ക പദ്ധതികള്‍ക്കും ഇത്തരത്തിലുള്ള പുനരധിവാസ ‘നയ-രേഖകള്‍’ ഉണ്ടായിരുന്നു. അല്പം ചിലതിലൊഴിച്ച്. പ്രായോഗികമായി അതൊന്നും നടപ്പില്‍ വരുന്നില്ല എന്നു മാത്രം. പ്രത്യേകിച്ചൂം, പദ്ധതി പ്രദേശങ്ങളിലെ demographic പരിഗണനകള്‍കൂടി കണക്കിലെടുക്കുമ്പോള്‍. അതുപോലെ, പദ്ധതിയുടെ അടിയന്തിരാവശ്യങ്ങളെ ബാധിക്കുന്ന വിഷയമാവുമ്പോള്‍ കാര്യങ്ങള്‍ എളുപ്പത്തില്‍ നീങ്ങുകയും ചെയ്യും. ഇവിടെ ബാറ സിമ്രയുടെ ഉദാഹരണം വെളിവാക്കുന്നതുപോലെ.
പ്രത്യേക സാമ്പത്തിക മേഖലയുടെ കാര്യത്തിലായാലും, സ്ഥലമൊഴിഞ്ഞുപോകേണ്ടിവരുന്നവരുടെ കാര്യം ഇതില്‍നിന്നൊന്നും ഏറെ വ്യത്യസ്തമാവുകയില്ല എന്നാണ് അനുമാനിക്കേണ്ടത്. മാത്രവുമല്ല, പ്രത്യേക സാമ്പത്തിക മേഖല എന്ന സങ്കല്പം തന്നെ, രാജ്യത്തിന്റെ പ്രാഥമിക ഉത്പ്പാദന സമ്പ്രദായങ്ങളുമായി ഒരു ബന്ധവുമില്ലാത്ത, അവക്ക് ഒരു തരത്തിലും സഹായകമല്ലാത്ത ഒരു വികസന സങ്കല്പം കൂടിയാണ്.
ശ്രദ്ധേയമായ കമന്റിനു നന്ദി.
ആശംസകളോടെ
രാജീവ്,
മെഗാ പ്രൊജക്റ്റുകളില്‍ സോഷ്യല്‍ ഇംപാക്റ്റ് അസ്സസ്സ്മെന്റും, തുടര്‍ന്ന് ഒരു പുനരധിവാസ പദ്ദതിയും ഗവണ്മെന്റിനാല്‍ അംഗീകരിക്കപ്പെടണ്ടതുണ്ട്. ഇതേ പോലെ, എന്‍വയണ്‍മെന്റല്‍ ഇംപാക്റ്റ് സ്റ്റഡിയും മാനേജ്മെന്റ് പ്ലാനും അംഗീകരിക്കപ്പെടണം. നിര്‍ഭാഗ്യവശാല്‍, ഇന്നു എന്‍വയണ്‍മെന്റല്‍ ഇംപാക്റ്റിനു കിട്ടുന്ന പ്രധാന്യം സാമൂഹിക പ്രശ്നങ്ങള്‍ക്ക് കിട്ടുന്നില്ല. അതു കാരണം തന്നെ ഇത്തരം പ്രൊജക്റ്റുകളില്‍ സാമൂഹിക പ്രശ്നങ്ങള്‍ നാമമാത്രമായേ ശ്രദ്ധിക്കപ്പെടുന്നുള്ളു.
പ്രത്യേക സാമ്പത്തിക മേഖലകളുടെ സാമൂഹിക വശങ്ങള്‍ കൂടുതല്‍ ശ്രദ്ധിക്കപ്പെടേണ്ടതായിരുന്നു. അവയുടെ വികസന നയം രാജീവ് പറഞ്ഞതു തന്നെയാണ്.
ക്ഷമിക്കണം, രാജീവിന്റെ ബ്ലോഗ് ഇപ്പഴാണ് ശ്രദ്ധിക്കുന്നത്. ,സായ്‌നാഥ് തന്റെ പുസ്തകത്തില്‍ : ആ പുസ്തകത്തെപ്പറ്റി കൂടുതല്‍ വിവരം തരാമോ ?
നന്ദിയോടെ....
പ്രിയപ്പെട്ട പ്രശാന്ത്,
സായ്‌നാഥിന്റെ പുസ്തകം EVERYONE LOVES A GOOD DROUGHT എന്നാണ്. പ്രസാധനം ചെയ്തിരിക്കുന്നത്, പെംഗ്വിന്‍ ബൂക്സ്, ഇന്ത്യ. 1996 പ്രസിദ്ധീകരിച്ച പുസ്തകമായതുകൊണ്ട്,ഇതിലെ സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കുകളുടെ ഇപ്പോഴത്തെ നിലയും, കഥകളുടെ ബാക്കിപത്രവും ഇവിടെയിരുന്നുകൊണ്ട് ലഭിക്കുക അത്ര എളുപ്പമല്ല. എങ്കിലും അത്തരം കാര്യങ്ങളിലും പരമാവധി നീതി പുലര്‍ത്താനും, വിവരങ്ങള്‍ ഉള്‍ച്ചേര്‍ക്കാനും ഞാന്‍ എന്നാലാവുന്ന വിധം ശ്രമം നടത്തുന്നുണ്ട്.
ഈ പുസ്തകത്തിനെക്കുറിച്ച് സംസാരിക്കുന്ന വേളയില്‍ ഒരിക്കല്‍ സായ്‌നാഥ് ഫലിതരൂപത്തില്‍ പറയുകയുണ്ടായി (ഒരു അഭിമുഖത്തില്‍).Everyone loves a book on good drought എന്ന്. ഈ റിപ്പോര്‍ട്ടിന്മേല്‍ നടപടികളെടുക്കുന്നതില്‍ സര്‍ക്കാര്‍ വരുത്തുന്ന മനപ്പൂര്‍വ്വമായ വീഴ്ച്ചയെയാണ് അദ്ദേഹം പരാമര്‍ശിച്ചത്. ഇത്തരം കാര്യങ്ങള്‍ പൊതുജനമദ്ധ്യത്തില്‍ കൊണ്ടുവരുന്നതില്‍ മാധ്യമങ്ങള്‍ കാണിക്കുന്ന ഉദാസീനതക്കുനേരെയുള്ള അമര്‍ഷംകൂടിയായിരുന്നു ആ പരാമര്‍ശമെന്നു തോന്നുന്നു.
അഭിവാദ്യങ്ങളോടെ
പുനരധിവാസ പദ്ധതികളില്‍ സര്‍ക്കാര്‍ പ്രഖ്യാപിക്കുന്ന ഔദ്യോഗിക പാക്കേജ് മിക്കപ്പോഴും അനുവദിക്കപ്പെടാറുണ്ട്. പുനരധിവസിക്കപ്പെടുന്നവര്‍ക്ക് ലഭിക്കാതെ, പലപ്പോഴും ഇത് ഇടത്തട്ടുകാരുടേയും ബ്യൂറോക്രസിയുടേയും പോക്കറ്റില്‍ ചെന്ന് ചേരുന്നു എന്നതാണ് കൂടുതല്‍ പ്രശ്നം സൃഷ്ടിച്ചിരുന്നത്. പ്രത്യേക സാമ്പത്തിക മേഖലകള്‍ വഴി, കോര്‍പ്പറേറ്റുകള്‍ക്ക് കര്‍ഷകരുമായി നേരിട്ട് ഇടപാടുകള്‍ നടത്താന്‍ അവസരം സൃഷ്ടിക്കുന്നത് ഒരു പരിധി വരെ ഇടത്തട്ടുകാരെ ഒഴിവാക്കാന്‍ സഹായിച്ചേക്കും. മാത്രമല്ല, നന്ദിഗ്രാമില്‍ കാണുന്ന പോലെ സര്‍ക്കാര്‍ മെഷിനറിയും ജനങ്ങളും തമ്മില്‍ നേരിട്ടുള്ള ഒരു ഏറ്റുമുട്ടല്‍ ഒഴിവാക്കാനും ഇത് സഹായിക്കും. ഇതിനും വലിയ പരിമിതികളുന്റെന്ന് മറക്കുന്നില്ല. താഴെയുള്ള ലിങ്കില്‍ ചില ആശങ്കകളുണ്ട്.
http://www.ethicalcorp.com/content.asp?ContentID=5132
രാജീവ്, സാമ്പത്തിക മേഖല എന്ന സങ്കല്പ്പം പ്രാഥമിക ഉത്‌പാദകരെ സഹായിക്കുകയില്ല എന്ന വാദത്തോട് യോജിക്കാന്‍ ബുദ്ധിമുട്ടുണ്ട്. ഒരു കോര്‍പ്പറേറ്റ് അന്തരീക്ഷം ആയിരിക്കുമെങ്കിലും, ദീര്‍ഘ വീക്ഷണത്തില്‍ വ്യവസായ വികസനം ആത്യന്തികമായി പ്രാഥമിക ഉത്‌പാദകരെ സഹായിക്കുക തന്നെ ചെയ്യും. നേരത്തെ സൂചിപിച്ച പോലെ അവര്ക്ക് ഉത്‌പന്നങ്ങള്‍ക്ക് ന്യായമായ വിലയും, ചുരുങ്ങിയ ചെലവിലുള്ള മെച്ചപ്പെട്ട സാങ്കേതിക സഹായവും ഇടത്തട്ടുകാരെ ഒഴിവാക്കി നേടാനുള്ള ഒരു സം‌വിധാനം രൂപ കല്പ്പന ചെയ്യാനുള്ള ഉത്തരവാദിത്തം സര്‍ക്കാര്‍ ഏറ്റെടുക്കണം എനു മാത്രം. ഉത്‌പന്ന സംഭരണവും വിതരണവും (മാര്‍ക്കറ്റിംഗ് ഉള്‍പ്പടെ) കര്‍ഷകരില്‍ നിന്ന് ഒഴിഞ്ഞു പോവുന്നത് ഗുണമേ ചെയ്യൂ - വ്യ്വസ്ഥിതി സുതാര്യമാക്കാന്‍ നമുടെ സര്‍ക്കാരിന്‌ കഴിഞ്ഞാല്‍.
World Of Warcraft gold for cheap
wow power leveling,
wow gold,
wow gold,
wow power leveling,
wow power leveling,
world of warcraft power leveling,
wow power leveling,
cheap wow gold,
cheap wow gold,
maternity clothes,
wedding dresses,
jewelry store,
wow gold,
world of warcraft power leveling
World Of Warcraft gold,
ffxi gil,
wow account,
world of warcraft power leveling,
buy wow gold,
wow gold,
Cheap WoW Gold,
wow gold,
Cheap WoW Gold,
wow power leveling
world of warcraft gold,
wow gold,
evening gowns,
wedding gowns,
prom gowns,
bridal gowns,
oil purifier,
wedding dresses,
World Of Warcraft gold
wow gold,
wow gold,
wow gold,
wow gold,
wow power level,
wow power level,
wow power level,
wow power level,
wow gold,
wow gold,
wow gold,
wow po,
wow or,
wow po,
world of warcraft gold,
cheap world of warcraft gold,
warcraft gold,
world of warcraft gold,
cheap world of warcraft gold,
warcraft gold,buy cheap World Of Warcraft gold
Maple Story mesos,
MapleStory mesos,
ms mesos,
mesos,
SilkRoad Gold,
SRO Gold,
SilkRoad Online Gold,
eq2 plat,
eq2 gold,
eq2 Platinum,
EverQuest 2 Platinum,
EverQuest 2 gold,
EverQuest 2 plat,
lotro gold,
lotr gold,
Lord of the Rings online Gold,
wow powerleveling,
wow powerleveling,
wow powerleveling,
wow powerleveling,world of warcraft power leveling
ffxi gil,ffxi gil,ffxi gil,ffxi gil,final fantasy xi gil,final fantasy xi gil,final fantasy xi gil,final fantasy xi gil,world of warcraft gold,cheap world of warcraft gold,warcraft gold,world of warcraft gold,cheap world of warcraft gold,warcraft gold,guildwars gold,guildwars gold,guild wars gold,guild wars gold,lotro gold,lotro gold,lotr gold,lotr gold,maplestory mesos,maplestory mesos,maplestory mesos,maplestory mesos, maple story mesos,maple story mesos,maple story mesos,maple story mesos,
x3y6w7vr
World Of Warcraft gold for cheap
wow power leveling,
wow gold,
wow gold,
wow power leveling,
wow power leveling,
world of warcraft power leveling,
world of warcraft power leveling
wow power leveling,
cheap wow gold,
cheap wow gold,
buy wow gold,
wow gold,
Cheap WoW Gold,
wow gold,
Cheap WoW Gold,
world of warcraft gold,
wow gold,
world of warcraft gold,
wow gold,
wow gold,
wow gold,
wow gold,
wow gold,
wow gold,
wow gold
buy cheap World Of Warcraft gold p3v6z7uv
xxx raimi -
young latina -
eat my black meat -
8th street latinas -
18 interracial -
adult dating friends -
adult friend finder -
adult love line -
adult movie zone -
all big cocks -
all reality pass -
all sites access -
a lucky stranger -
anal destruction -
ashley lightspeed -
asian angels -
asian love line -
asia porno -
ass parade -
bait bus -
ball honeys -
bangbros network -
bang bus -
bang match -
bare foot maniacs -
barely legal -
big and slutty -
big cock teen addiction -
big league facials -
big mouthfuls -
big naturals -
big tit patrol -
big tits round asses -
black cocks tiny teens -
boys first time -
boys gone bad -
brandi belle -
brandy didder -
britney lightspeed -
bruno b -
budapest bang -
busty adventures -
busty amateurs -
captain stabbin -
casting couch teens -
circle jerk boys -
coeds need cash -
college party dates -
college teens bookbang -
courtney lightspeed -
creampie freaks -
cumfiesta -
cum splatter -
dana lightspeed -
desperate popstars -
dirty aly -
dirty dykes -
dirty schoolgirl -
dirty teen -
dude dorm -
easy drunk girls -
ebony love line -
erica lightspeed -
euro masturbation -
euro sex parties -
exclusive mature sex -
extra big dicks -
extreme asses -
extreme naturals -
facial humiliation -
faith lightspeed -
female pov -
first time auditions -
fuck spy -
giants black meat white treat -
gigi lightspeed -
got fooled -
granny fucking -
heather lightspeed -
heels and hoes -
her first throatjob -
hood hunter -
horny spanish flies -
hungarian butt sluts -
im live -
in focus girls -
interracial fuck -
in the vip -
ir orgy -
i spy camel toe -
jordan capri -
lacey white -
latin love line -
lesbian teen hunter -
lesbo 101 -
lightspeed 18 -
lightspeed dvds -
lightspeed girls -
lightspeed sorority -
lightspeed tv -
lightspeed university -
lightspeed world -
little troublemaker -
lonely wives dating club -
mandy lightspeed -
man hookups -
meaty man movies -
men in the nude -
men over 30 -
mike in brazil -
mikes apartment -
milf challenge -
milf hunter -
milf internal -
milf lessons -
milf next door -
milf whore -
moms creampie -
monsters of cock -
mr big dicks hot chicks -
mr chews asian beaver -
mr skin -
my gay roommates -
nikki grinds -
old tarts -
one crazy night -
ox pass -
panties and fannies -
papi -
perfect dp -
pimp my black teen -
please bang my wife -
public invasion -
pussy ass mouth -
reality kings -
reality pass plus -
real latin hardcore -
reel 18 -
ronni tuscadero -
round and brown -
round mound of ass -
sammy4u -
sapphic erotica -
see her squirt -
sexier -
sex spy -
she got switched -
shocking parties -
simply gay -
simply tranny -
sinful tales -
slutty mamma -
spy cams -
stacy bride -
street blowjobs -
street ranger -
super men -
sweet devon -
tawnee stone -
taylor little -
teen movie zone -
teens home alone -
teen teen teen -
teeny bopper club -
terry lightspeed -
tgirl island -
the big swallow -
throat jobs -
tinys black adventures -
tit vision -
tori stone -
tranny surprise -
true twinks -
tug jobs -
upskirts -
vaginal cumshots -
vengified -
vip crew -
voyeur dorm -
we live together -
wetscape -
wild hot dates -
wild match -
wives exposed -
xxx proposal -
xxx raimi -
young latina -
girls hunting girls -
8th street latinas -
18 interracial -
adult dating friends -
adult friend finder -
adult love line -
adult movie zone -
all big cocks -
all reality pass -
all sites access -
a lucky stranger -
anal destruction -
ashley lightspeed -
asian angels -
asian love line -
asia porno -
ass parade -
bait bus -
ball honeys -
bangbros network -
bang bus -
bang match -
bare foot maniacs -
barely legal -
big and slutty -
big cock teen addiction -
big league facials -
big mouthfuls -
big naturals -
big tit patrol -
big tits round asses -
black cocks tiny teens -
boys first time -
boys gone bad -
brandi belle -
brandy didder -
britney lightspeed -
bruno b -
busty adventures -
busty amateurs -
captain stabbin -
casting couch teens -
circle jerk boys -
coeds need cash -
college party dates -
college teens bookbang -
courtney lightspeed -
creampie party -
cumfiesta -
cum splatter -
dana lightspeed -
desperate popstars -
dirty aly -
dirty dykes -
dirty schoolgirl -
dirty teen -
dude dorm -
easy drunk girls -
ebony love line -
erica lightspeed -
euro fuck toys -
euro masturbation -
euro sex parties -
exclusive mature sex -
extra big dicks -
extreme asses -
extreme naturals -
facial humiliation -
faith lightspeed -
female pov -
first time auditions -
fuck spy -
giants black meat white treat -
gigi lightspeed -
got fooled -
granny fucking -
heather lightspeed -
heels and hoes -
her first throatjob -
hood hunter -
horny spanish flies -
hungarian butt sluts -
im live -
in focus girls -
interracial fuck -
in the vip -
ir orgy -
i spy camel toe -
jerk him off -
jordan capri -
lacey white -
latin love line -
lesbian teen hunter -
lesbo 101 -
lightspeed 18 -
lightspeed dvds -
lightspeed sorority -
lightspeed tv -
lightspeed university -
lightspeed world -
little troublemaker -
lonely wives dating club -
mandy lightspeed -
man hookups -
meaty man movies -
men in the nude -
men over 30 -
mike in brazil -
mikes apartment -
milf challenge -
milf hunter -
milf internal -
milf lessons -
milf next door -
milf whore -
moms creampie -
monsters of cock -
mr big dicks hot chicks -
mr chews asian beaver -
mr skin -
my gay roommates -
nikki grinds -
old tarts -
one crazy night -
ox pass -
panties and fannies -
papi -
perfect dp -
pimp my black teen -
please bang my wife -
public invasion -
pussy ass mouth -
reality kings -
reality pass plus -
real latin hardcore -
reel 18 -
ronni tuscadero -
round and brown -
round mound of ass -
sammy4u -
sapphic erotica -
see her squirt -
sexier -
sex spy -
she got switched -
shocking parties -
simply gay -
simply tranny -
sinful tales -
spy cams -
stacy bride -
street blowjobs -
street ranger -
super men -
sweet devon -
tawnee stone -
taylor little -
teen movie zone -
teens home alone -
teen teen teen -
teeny bopper club -
terry lightspeed -
tgirl island -
the big swallow -
throat jobs -
tinys black adventures -
tit vision -
tori stone -
tranny surprise -
true twinks -
tug jobs -
upskirts -
vaginal cumshots -
vengified -
vip crew -
voyeur dorm -
we live together -
wetscape -
wild hot dates -
wild match -
wives exposed -
xxx proposal -
xxx raimi -
young latina -
hardcore partying -
8th street latinas -
18 interracial -
adult dating friends -
adult friend finder -
adult love line -
adult movie zone -
all big cocks -
all reality pass -
all sites access -
a lucky stranger -
anal destruction -
ashley lightspeed -
asian angels -
asian love line -
asia porno -
ass parade -
bait bus -
ball honeys -
bangbros network -
bang bus -
bang match -
bare foot maniacs -
barely legal -
big and slutty -
big cock teen addiction -
big league facials -
big mouthfuls -
big naturals -
big tit patrol -
big tits round asses -
black cocks tiny teens -
boys first time -
boys gone bad -
brandi belle -
brandy didder -
britney lightspeed -
bruno b -
busty adventures -
busty amateurs -
captain stabbin -
casting couch teens -
circle jerk boys -
coeds need cash -
college party dates -
college teens bookbang -
courtney lightspeed -
creampie party -
cumfiesta -
cum splatter -
dana lightspeed -
desperate popstars -
dirty aly -
dirty dykes -
dirty schoolgirl -
dirty teen -
dude dorm -
easy drunk girls -
ebony love line -
erica lightspeed -
euro fuck toys -
euro masturbation -
euro sex parties -
exotic transsexuals -
extra big dicks -
extreme asses -
extreme naturals -
facial humiliation -
faith lightspeed -
female pov -
first time auditions -
fuck spy -
giants black meat white treat -
gigi lightspeed -
got fooled -
granny fucking -
heather lightspeed -
heels and hoes -
her first throatjob -
hood hunter -
horny spanish flies -
hungarian butt sluts -
im live -
in focus girls -
interracial fuck -
in the vip -
ir orgy -
i spy camel toe -
jerk him off -
jordan capri -
lacey white -
latin love line -
lesbian teen hunter -
lesbo 101 -
licka licka -
lightspeed 18 -
lightspeed dvds -
lightspeed girls -
lightspeed sorority -
lightspeed tv -
lightspeed university -
lightspeed world -
little troublemaker -
lonely wives dating club -
mandy lightspeed -
man hookups -
meaty man movies -
men in the nude -
men over 30 -
mike in brazil -
mikes apartment -
milf challenge -
milf hunter -
milf internal -
milf lessons -
milf next door -
milf whore -
moms creampie -
monsters of cock -
mr big dicks hot chicks -
mr chews asian beaver -
mr skin -
my gay roommates -
nikki grinds -
old tarts -
one crazy night -
ox pass -
panties and fannies -
papi -
perfect dp -
pimp my black teen -
please bang my wife -
public invasion -
pussy ass mouth -
reality kings -
reality pass plus -
real latin hardcore -
reel 18 -
ronni tuscadero -
round and brown -
round mound of ass -
sammy4u -
sapphic erotica -
see her squirt -
sexier -
sex spy -
she got switched -
shocking parties -
simply gay -
simply tranny -
sinful tales -
spy cams -
stacy bride -
street blowjobs -
street ranger -
super men -
sweet devon -
tawnee stone -
taylor little -
teen movie zone -
teens home alone -
teen teen teen -
teeny bopper club -
terry lightspeed -
tgirl island -
the big swallow -
throat jobs -
tinys black adventures -
tit vision -
tori stone -
tranny surprise -
true twinks -
tug jobs -
upskirts -
vaginal cumshots -
vengified -
vip crew -
voyeur dorm -
we live together -
wetscape -
wild hot dates -
wild match -
wives exposed -
xxx proposal -
xxx raimi -
latina caliente -
8th street latinas -
18 interracial -
adult dating friends -
adult friend finder -
adult love line -
adult movie zone -
all big cocks -
all reality pass -
all sites access -
a lucky stranger -
anal destruction -
ashley lightspeed -
asian angels -
asian love line -
asia porno -
ass parade -
bait bus -
ball honeys -
bangbros network -
bang bus -
bang match -
bare foot maniacs -
barely legal -
big and slutty -
big cock teen addiction -
big league facials -
big mouthfuls -
big naturals -
big tit patrol -
big tits round asses -
black cocks tiny teens -
boys first time -
boys gone bad -
brandi belle -
brandy didder -
britney lightspeed -
bruno b -
busty adventures -
busty amateurs -
captain stabbin -
casting couch teens -
circle jerk boys -
coeds need cash -
college party dates -
college teens bookbang -
courtney lightspeed -
creampie party -
cumfiesta -
cum splatter -
dana lightspeed -
desperate popstars -
dirty aly -
dirty dykes -
dirty schoolgirl -
dirty teen -
dude dorm -
easy drunk girls -
ebony love line -
erica lightspeed -
euro fuck toys -
euro masturbation -
euro sex parties -
extra big dicks -
extreme asses -
extreme naturals -
facial humiliation -
faith lightspeed -
female pov -
first time auditions -
fuck spy -
giants black meat white treat -
gigi lightspeed -
got fooled -
granny fucking -
heather lightspeed -
heels and hoes -
her first throatjob -
hood bobbin -
hood hunter -
horny spanish flies -
hungarian butt sluts -
im live -
in focus girls -
interracial fuck -
in the vip -
ir orgy -
i spy camel toe -
jerk him off -
jordan capri -
lacey white -
latin love line -
lesbian teen hunter -
lesbo 101 -
licka licka -
lightspeed 18 -
lightspeed dvds -
lightspeed girls -
lightspeed sorority -
lightspeed tv -
lightspeed university -
lightspeed world -
little troublemaker -
lonely wives dating club -
mandy lightspeed -
man hookups -
meaty man movies -
men in the nude -
men over 30 -
mike in brazil -
mikes apartment -
milf challenge -
milf hunter -
milf internal -
milf lessons -
milf next door -
milf whore -
shocking parties -
stacy bride -
street blowjobs -
street ranger -
sweet devon -
tawnee stone -
taylor little -
teen movie zone -
teeny bopper club -
terry lightspeed -
tgirl adventures -
tgirl island -
tgirls on girls -
the big swallow -
throat jobs -
tinys black adventures -
tranny surprise -
true twinks -
tug jobs -
vaginal cumshots -
vip crew -
we live together -
wild hot dates -
wives exposed -
xxx proposal -
xxx raimi -
teen hitchhikers -
8th street latinas -
18 interracial -
adult dating friends -
adult friend finder -
adult love line -
adult movie zone -
all big cocks -
all reality pass -
all sites access -
a lucky stranger -
anal destruction -
ashley lightspeed -
asian love line -
ass parade -
ass to mouth angels -
bait bus -
ball honeys -
bangbros network -
bang bus -
bang match -
bare foot maniacs -
barely legal -
big and slutty -
big cock teen addiction -
big league facials -
big mouthfuls -
big naturals -
big tit patrol -
big tits round asses -
bikini hookups -
black cocks tiny teens -
boys first time -
boys gone bad -
brandi belle -
brandy didder -
britney lightspeed -
bruno b -
busty adventures -
captain stabbin -
casting couch teens -
circle jerk boys -
coeds need cash -
college party dates -
college teens bookbang -
cumfiesta -
cum filled panties -
dana lightspeed -
deep throating blowjobs -
dirty aly -
dirty schoolgirl -
easy drunk girls -
ebony love line -
erica lightspeed -
euro fuck toys -
euro masturbation -
euro sex parties -
evitas playhouse -
extra big dicks -
extreme asses -
extreme naturals -
facial humiliation -
faith lightspeed -
female pov -
first time auditions -
giants black meat white treat -
gigi lightspeed -
heather lightspeed -
heels and hoes -
her first throatjob -
hood hunter -
horny spanish flies -
housewives in action -
im live -
in focus girls -
in the vip -
i spy camel toe -
jordan capri -
kinky lesbo -
lacey white -
latin love line -
lesbian teen hunter -
lesbo 101 -
lightspeed 18 -
lightspeed dvds -
lightspeed girls -
lightspeed sorority -
lightspeed tv -
lightspeed university -
lightspeed world -
little troublemaker -
lonely wives dating club -
mandy lightspeed -
man hookups -
meaty man movies -
men over 30 -
mike in brazil -
mikes apartment -
milf challenge -
milf hunter -
milf lessons -
milf next door -
milf whore -
moms creampie -
monsters of cock -
mr big dicks hot chicks -
mr chews asian beaver -
mr skin -
nikki grinds -
ox pass -
panties and fannies -
papi -
pimp my black teen -
please bang my wife -
public invasion -
pussy ass mouth -
rachel 18 -
real brazil hardcore -
reality kings -
reality pass plus -
ronni tuscadero -
round and brown -
round mound of ass -
sammy4u -
sapphic erotica -
see her gag -
see her squirt -
she got switched -
she takes it black -
shocking parties -
stacy bride -
street blowjobs -
street ranger -
sweet devon -
tawnee stone -
taylor little -
teen movie zone -
teeny bopper club -
terry lightspeed -
tgirl adventures -
tgirl island -
tgirls on girls -
the big swallow -
throat jobs -
tinys black adventures -
tranny surprise -
true twinks -
tug jobs -
vaginal cumshots -
vip crew -
we live together -
wild hot dates -
wives exposed -
xxx proposal -
xxx raimi -
pure 18 -
8th street latinas -
18 interracial -
adult dating friends -
adult friend finder -
adult love line -
adult movie zone -
all big cocks -
all reality pass -
all sites access -
a lucky stranger -
anal destruction -
ashley lightspeed -
asian love line -
ass parade -
ass to mouth angels -
bait bus -
ball honeys -
bangbros network -
bang bus -
bang match -
bare foot maniacs -
barely legal -
big and slutty -
big cock teen addiction -
big league facials -
big mouthfuls -
big naturals -
big tit patrol -
big tits round asses -
bikini hookups -
black cocks tiny teens -
boys first time -
boys gone bad -
brandi belle -
brandy didder -
britney lightspeed -
bruno b -
busty adventures -
captain stabbin -
casting couch teens -
circle jerk boys -
coeds need cash -
college party dates -
college teens bookbang -
cumfiesta -
cum filled panties -
dana lightspeed -
deep throating blowjobs -
dirty aly -
dirty schoolgirl -
easy drunk girls -
ebony love line -
erica lightspeed -
euro fuck toys -
euro sex parties -
evitas playhouse -
extra big dicks -
extreme asses -
extreme naturals -
facial humiliation -
faith lightspeed -
female pov -
first time auditions -
giants black meat white treat -
gigi lightspeed -
heather lightspeed -
heels and hoes -
her first throatjob -
hood hunter -
horny spanish flies -
im live -
in focus girls -
in the vip -
i spy camel toe -
jordan capri -
kinky lesbo -
lacey white -
latin love line -
lesbian teen hunter -
lesbo 101 -
lightspeed 18 -
lightspeed dvds -
lightspeed girls -
lightspeed sorority -
lightspeed tv -
lightspeed university -
lightspeed world -
little troublemaker -
lonely wives dating club -
mandy lightspeed -
man hookups -
meaty man movies -
men over 30 -
mike in brazil -
mikes apartment -
milf challenge -
milf hunter -
milf lessons -
milf next door -
milf whore -
miss mya -
moms creampie -
monsters of cock -
mr big dicks hot chicks -
mr chews asian beaver -
mr skin -
nikki grinds -
ox pass -
panties and fannies -
papi -
pimp my black teen -
please bang my wife -
public invasion -
pussy ass mouth -
rachel 18 -
real brazil hardcore -
reality kings -
reality pass plus -
ronni tuscadero -
round and brown -
round mound of ass -
sammy4u -
sapphic erotica -
see her squirt -
she got switched -
shemale hookups -
she takes it black -
shocking parties -
stacy bride -
street blowjobs -
street ranger -
sweet devon -
tawnee stone -
taylor little -
teen movie zone -
teeny bopper club -
terry lightspeed -
tgirl adventures -
tgirl island -
tgirls on girls -
the big swallow -
the pipe layer -
throat jobs -
tinys black adventures -
tranny surprise -
true twinks -
tug jobs -
vaginal cumshots -
vip crew -
we live together -
wild hot dates -
wives exposed -
xxx proposal -
xxx raimi -
team squirt -
8th street latinas -
18 interracial -
adult dating friends -
adult friend finder -
adult love line -
adult movie zone -
all big cocks -
all reality pass -
all sites access -
a lucky stranger -
anal destruction -
ashley lightspeed -
asian love line -
ass parade -
ass to mouth angels -
bait bus -
ball honeys -
bangbros network -
bang bus -
bang match -
bare foot maniacs -
barely legal -
big and slutty -
big cock teen addiction -
big league facials -
big mouthfuls -
big naturals -
big tit patrol -
big tits round asses -
bikini hookups -
black cocks tiny teens -
boys first time -
boys gone bad -
brandi belle -
britney lightspeed -
bruno b -
busty adventuresc -
captain stabbin -
casting couch teens -
circle jerk boys -
coeds need cash -
college party dates -
college teens bookbang -
cumfiesta -
cum filled panties -
dana lightspeed -
desperately horny housewives -
dirty aly -
dirty schoolgirl -
easy drunk girls -
ebony love line -
erica lightspeed -
euro fuck toys -
euro sex parties -
evitas playhouse -
extra big dicks -
extreme asses -
extreme naturals -
facial humiliation -
faith lightspeed -
female pov -
first time auditions -
giants black meat white treat -
gigi lightspeed -
heather lightspeed -
heels and hoes -
her first throatjob -
hood hunter -
horny spanish flies -
im live -
in focus girls -
in the vip -
i spy camel toe -
jordan capri -
kinky lesbo -
lacey white -
latin love line -
lesbian teen hunter -
lesbo 101 -
lightspeed 18 -
lightspeed dvds -
lightspeed girls -
lightspeed sorority -
lightspeed tv -
lightspeed university -
lightspeed world -
little troublemaker -
lonely wives dating club -
mandy lightspeed -
man hookups -
meaty man movies -
men over 30 -
mike in brazil -
mikes apartment -
milf challenge -
milf hunter -
milf lessons -
milf next door -
milf whore -
miss mya -
moms creampie -
monsters of cock -
mr big dicks hot chicks -
mr chews asian beaver -
mr skin -
nikki grinds -
ox pass -
panties and fannies -
papi -
perfect dp -
pimp my black teen -
please bang my wife -
public invasion -
pussy ass mouth -
rachel 18 -
real brazil hardcore -
reality kings -
reality pass plus -
ronni tuscadero -
round and brown -
roound mound of ass -
sammy4u -
sapphic erotica -
see her squirt -
she got switched -
shemale hookups -
she takes it black -
shocking parties -
stacy bride -
street blowjobs -
street ranger -
sweet devon -
tawnee stone -
taylor little -
teen movie zone -
teeny bopper club -
terry lightspeed -
tgirl adventures -
tgirl island -
tgirls on girls -
the big swallow -
the pipe layer -
throat jobs -
tinys black adventures -
tranny surprise -
true twinks -
tug jobs -
vaginal cumshots -
vip crew -
we live together -
wild hot dates -
wives exposed -
xxx proposal -
xxx raimi -
tranny surprise -
8th street latinas -
18 interracial -
adult dating friends -
adult friend finder -
adult love line -
adult movie zone -
all big cocks -
all reality pass -
all sites access -
a lucky stranger -
anal destruction -
ashley lightspeed -
asian love line -
ass parade -
ass to mouth angels -
bait bus -
ball honeys -
bangbros network -
bang bus -
bang match -
bare foot maniacs -
barely legal -
big and slutty -
big cock teen addiction -
big league facials -
big mouthfuls -
big naturals -
big tit patrol -
big tits round asses -
bikini hookups -
black cocks tiny teens -
boys first time -
boys gone bad -
brandi belle -
brandy didder -
britney lightspeed -
bruno b -
busty adventures -
captain stabbin -
casting couch teens -
circle jerk boys -
coeds need cash -
college party dates -
college teens bookbang -
cumfiesta -
cum filled panties -
dana lightspeed -
desperately horny housewives -
dirty aly -
dirty schoolgirl -
easy drunk girls -
ebony love line -
erica lightspeed -
euro fuck toys -
euro sex parties -
evitas playhouse -
extra big dicks -
extreme asses -
extreme naturals -
facial humiliation -
faith lightspeed -
female pov -
first time auditions -
giants black meat white treat -
gigi lightspeed -
heather lightspeed -
heels and hoes -
her first throatjob -
hood hunter -
horny spanish flies -
im live -
in focus girls -
in the vip -
i spy camel toe -
jordan capri -
kinky lesbo -
lacey white -
latin love line -
lesbian teen hunter -
lesbo 101 -
lightspeed 18 -
lightspeed dvds -
lightspeed girls -
lightspeed sorority -
lightspeed tv -
lightspeed university -
lightspeed world -
little troublemaker -
lonely wives dating club -
mandy lightspeed -
man hookups -
meaty man movies -
men over 30 -
mike in brazil -
mikes apartment -
milf challenge -
milf hunter -
milf lessons -
milf next door -
milf whore -
miss mya -
moms creampie -
monsters of cock -
mr big dicks hot chicks -
mr chews asian beaver -
mr skin -
nikki grinds -
ox pass -
panties and fannies -
papi -
perfect dp -
pimp my black teen -
please bang my wife -
public invasion -
pussy ass mouth -
rachel 18 -
real brazil hardcore -
reality kings -
reality pass plus -
ronni tuscadero -
round and brown -
round mound of ass -
sammy4u -
sapphic erotica -
see her squirt -
she got switched -
shemale hookups -
she takes it black -
shocking parties -
stacy bride -
street blowjobs -
street ranger -
sweet devon -
sweet members -
tawnee stone -
taylor little -
teen movie zone -
teeny bopper club -
terry lightspeed -
tgirl adventures -
tgirl island -
tgirls on girls -
the big swallow -
the pipe layer -
throat jobs -
tinys black adventures -
tranny surprise -
true twinks -
tug jobs -
vaginal cumshots -
vip crew -
we live together -
wild hot dates -
wives exposed -
xxx proposal -
xxx raimi -
tuna party -
8th street latinas -
18 interracial -
adult dating friends -
adult friend finder -
adult love line -
adult movie max -
adult movie zone -
all big cocks -
all reality pass -
all sites access -
a lucky stranger -
anal destruction -
ashley lightspeed -
asian love line -
ass parade -
ass to mouth angels -
bait bus -
ball honeys -
bangbros network -
bang bus -
bang match -
bare foot maniacs -
barely legal -
big and slutty -
big cock teen addiction -
big league facials -
big mouthfuls -
big naturals -
big tit patrol -
big tits round asses -
bikini hookups -
black cocks tiny teens -
boys first time -
boys gone bad -
brandi belle -
brandy didder -
britney lightspeed -
bruno b -
busty adventures -
captain stabbin -
casting couch teens -
circle jerk boys -
coeds need cash -
college party dates -
college teens bookbang -
cumfiesta -
cum filled panties -
dana lightspeed -
desperately horny housewives -
dirty aly -
dirty schoolgirl -
easy drunk girls -
ebony love line -
erica lightspeed -
euro fuck toys -
euro sex parties -
evitas playhouse -
extra big dicks -
extreme asses -
extreme naturals -
facial humiliation -
faith lightspeed -
first time auditions -
gangbang divas -
giants black meat white treat -
gigi lightspeed -
heather lightspeed -
heels and hoes -
her first throatjob -
hood hunter -
horny spanish flies -
im live -
in focus girls -
in the vip -
i spy camel toe -
jordan capri -
lacey white -
latin love line -
lesbian teen hunter -
lesbo 101 -
lightspeed 18 -
lightspeed dvds -
lightspeed girls -
lightspeed sorority -
lightspeed tv -
lightspeed university -
lightspeed world -
little troublemaker -
lonely wives dating club -
mandy lightspeed -
man hookups -
meaty man movies -
men over 30 -
mike in brazil -
mikes apartment -
milf challenge -
milf hunter -
milf lessons -
milf next door -
milf whore -
miss mya -
moms creampie -
monsters of cock -
mr big dicks hot chicks -
mr chews asian beaver -
mr skin -
nikki grinds -
ox pass -
panties and fannies -
papi -
perfect dp -
pimp my black teen -
please bang my wife -
public invasion -
pussy ass mouth -
rachel 18 -
real brazil hardcore -
reality kings -
reality pass plus -
ronni tuscadero -
round and brown -
round mound of ass -
sammy4u -
sapphic erotica -
see her squirt -
she got switched -
shemale hookups -
she takes it black -
shocking parties -
stacy bride -
street blowjobs -
street ranger -
sweet devon -
sweet members -
tawnee stone -
taylor little -
teen movie zone -
teeny bopper club -
terry lightspeed -
tgirl adventures -
tgirl island -
tgirls on grils -
the big swallow -
the pipe layer -
throat jobs -
tinys black adventures -
tranny surprise -
true twinks -
tug jobs -
vaginal cumshots -
vip crew -
we live together -
wild hot dates -
wives exposed -
xxx proposal -
xxx raimi -
vip crew -
8th street latinas -
18 interracial -
adult dating friends -
adult friend finder -
adult love line -
adult movie max -
adult movie zone -
all big cocks -
all reality pass -
all sites access -
a lucky stranger -
anal destruction -
ashley lightspeed -
asian love line -
ass parade -
ass to mouth angels -
bait bus -
ball honeys -
bagnbros network -
bang bus -
bang match -
bare foot maniacs -
barely legal -
big and slutty -
big cock teen addiction -
big league facials -
big mouthfuls -
big naturals -
big tit patrol -
big tits round asses -
bikini hookups -
black cocks tiny teens -
boys first time -
boys gone bad -
brandi belle -
brandy didder -
britney lightspeed -
bruno b -
busty adventures -
captain stabbin -
casting couch teens -
circle jerk boys -
coeds need cash -
college party dates -
college teens bookbang -
cumfiesta -
cum filled panties -
dana lightspeed -
desperately horny housewives -
dirty aly -
dirty schoolgirl -
easy drunk girls -
ebony love line -
erica lightspeed -
euro fuck toys -
euro sex parties -
evitas playhouse -
extra big dicks -
extreme asses -
extreme naturals -
facial humiliation -
faith lightspeed -
first time auditions -
gangbang divas -
giants black meat white treat -
gigi lightspeed -
heather lightspeed -
heels and hoes -
her first throatjob -
hood hunter -
horny spanish flies -
im live -
in focus girls -
in the vip -
i spy camel toe -
jordan capri -
lacey white -
latin love line -
lesbian teen hunter -
lesbo 101 -
lightspeed 18 -
lightspeed dvds -
lightspeed girls -
lightspeed sorority -
lightspeed tv -
lightspeed university -
ilghtspeed world -
little troublemaker -
lonely wives dating club -
mandy lightspeed -
man hookups -
meaty man movies -
men over 30 -
mike in brazil -
mikes apartment -
milf challenge -
milf hunter -
milf lessons -
milf next door -
milf whore -
miss mya -
moms creampie -
monsters of cock -
mr big dicks hot chicks -
mr chews asian beaver -
mr skin -
nikki grinds -
ox pass -
panties and fannies -
papi -
perfect dp -
pimp my black teen -
please bang my wife -
public invasion -
pussy ass mouth -
rachel 18 -
real brazil hardcore -
reality kings -
reailty pass plus -
ronni tuscadero -
round and brown -
round mound of ass -
sammy4u -
sapphic erotica -
see her squirt -
she got switched -
shemale hookups -
she takes it black -
shocking parties -
stacy bride -
street blowjobs -
street ranger -
sweet devon -
sweet members -
tawnee stone -
taylor little -
teen movie zone -
teeny bopper club -
terry lightspeed -
tgirl adventures -
tgirl island -
tgirls on girls -
the big swallow -
the pipe layer -
throat jobs -
tinys black adventures -
tranny surprise -
true twinks -
tug jobs -
vaginal cumshots -
vip crew -
we live together -
wild hot dates -
wives exposed -
xxx proposal -
xxx raimi -
we live together -
8th street latinas -
18 interracial -
adult dating friends -
adult friend finder -
adult love line -
adult movie max -
adult movie zone -
all big cocks -
all reality pass -
all sites access -
a lucky stranger -
anal destruction -
ashley lightspeed -
asian love line -
ass parade -
ass to mouth angels -
bait bus -
ball honeys -
bangbros network -
bang bus -
bang match -
bare foot maniacs -
barely legal -
big and slutty -
big cock teen addiction -
big league facials -
big mouthfuls -
big naturals -
big tit patrol -
big tits round asses -
bikini hookups -
black cocks tiny teens -
boys first time -
boys gone bad -
brandi belle -
brandy didder -
britney lightspeed -
bruno b -
busty adventures -
captain stabbin -
casting couch teens -
circle jerk boys -
coeds need cash -
college party dates -
college teens bookbang -
cumfiesta -
cum filled panties -
dana lightspeed -
desperately horny housewives -
dirty aly -
dirty schoolgirl -
easy drunk girls -
ebony love line -
erica lightspeed -
euro fuck toys -
euro sex parties -
evitas playhouse -
extra big dicks -
extreme asses -
extreme naturals -
facial humiliation -
faith lightspeed -
first time auditions -
gangbang divas -
giants black meat white treat -
gigi lightspeed -
heather lightspeed -
heels and hoes -
her first throatjob -
hood hunter -
horny spanish flies -
im live -
in focus girls -
in the vip -
i spy camel toe -
jordan capri -
lacey white -
latin love line -
lesbian teen hunter -
lesbo 101 -
lightspeed 18 -
lightspeed dvds -
lightspeed girls -
lightspeed sorority -
lightspeed tv -
lightspeed university -
lightspeed world -
little troublemaker -
lonely wives dating club -
mandy lightspeed -
man hookups -
meaty man movies -
men over 30 -
mike in brazil -
mikes apartment -
milf challenge -
milf hunter -
milf lessons -
milf next door -
milf whore -
moes white booty hoes -
moms creampie -
monsters of cock -
mr big dicks hot chicks -
mr chews asian beaver -
mr skin -
nikki grinds -
ox pass -
panties and fannies -
papi -
perfect dp -
pimp my black teen -
please bang my wife -
public invasion -
pussy ass mouth -
rachel 18 -
real brazil hardcore -
reality kings -
reality pass plus -
ronni tuscadero -
round and brown -
round mound of ass -
sammy4u -
sapphic erotica -
see her squirt -
she got switched -
shemale hookups -
she takes it black -
shocking parties -
stacy bride -
street blowjobs -
street ranger -
sweet devon -
sweet members -
tawnee stone -
taylor little -
teen movie zone -
teeny bopper club -
terry lightspeed -
tgirl adventures -
tgirl handjobs -
tgirl island -
tgirls on girls -
the big swallow -
the pipe layer -
throat jobs -
tinys black adventures -
tranny surprise -
true twinks -
tug jobs -
vaginal cumshots -
vip crew -
we live together -
wild hot dates -
wives exposed -
xxx proposal -
xxx raimi -
Post a Comment